Leczenie skoliozy, czyli trójpłaszczyznowego skrzywienia kręgosłupa to proces wieloletni, w który zaangażowany jest nie tylko pacjent, ale także rodzina, lekarz, fizjoterapeuta, ortotyk, psycholog czy nauczyciel wychowania fizycznego lub trener.
Bardzo często w momencie diagnozy pojawiają się pytania, „czy mogę kontynuować treningi, czy mogę ćwiczyć na wf-ie bądź po prostu: czy ja w ogóle będę mógł/mogła uprawiać sport ze skoliozą?” Oczywiście odpowiedź nie jest prosta i bardzo często brzmi: „to zależy…”. Zależy od wieku pacjenta, kąta skrzywienia, miejsca skrzywienia, stopnia dojrzałości kostnej, sprawności ogólnej pacjenta, dotychczasowej aktywności czy chorób współistniejących. Niemniej, aktywność fizyczna powinna być zawsze elementem codzienności, niejednokrotnie uzupełnieniem fizjoterapii, jednak w przypadku skoliozy powinna być zawsze skonsultowana z lekarzem oraz fizjoterapeutą.
Ruch jako fundament leczenia zachowawczego
Zgodnie z wytycznymi Society on Scoliosis Orthopaedic and Rehabilitation Treatment (SOSORT), aktywność fizyczna jest kluczowym elementem leczenia skoliozy, ponieważ:
- wspomaga asymetryczną korekcję,
- poprawia stabilizację centralną,
- spowalnia progresję skrzywienia (Negrini et al., 2012).
Jakie korzyści daje sport przy skoliozie?
Regularna aktywność fizyczna przynosi wiele korzyści, takich jak:
- poprawa wydolności ogólnej,
- wzmocnienie mięśni posturalnych,
- zwiększenie mobilności stawów,
- poprawa koordynacji nerwowo-mięśniowej,
- zwiększeniestabilizacji głębokiej, równowagi oraz kontroli postawy,
- wsparcie emocjonalne, szczególnie u dzieci i młodzieży,
- redukcja napięcia mięśniowego i bólu(w większości u dorosłych pacjentów).
Jakie dyscypliny sportowe są rekomendowane?
Najlepsze formy aktywności to te, które są:
- symetryczne,
- o niskim przeciążeniu osiowym(czyli nie obciążają nadmiernie kręgosłupa),
- wspierające mobilność i stabilizację.
Polecane sporty przy skoliozie:
- Pływanie (szczególnie styl grzbietowy)
Wyrównuje napięcia mięśniowe i odciąża kręgosłup.
[Park J.H. et al., 2016] – 3 miesiące regularnego pływania zmniejszają ból i poprawiają zakres ruchu. - Joga
Poprawia świadomość posturalną, elastyczność i równowagę.
[Fishman et al., 2014] – ćwiczenie pozycji „side plank” przez kilka miesięcy zmniejszyło kąt Cobba u nastolatków. - Pilates
Skupia się na pracy z mięśniami głębokimi i stabilizacji tułowia.
[Herrero et al., 2015] – pilates poprawia postawę i zmniejsza dyskomfort. - Nordic Walking
Wzmacnia całe ciało, odciąża stawy i angażuje mięśnie tułowia. - Taniec klasyczny i współczesny
Wspiera koordynację i gibkość – pod warunkiem kontroli postawy i symetrii ruchu. - Tai Chi i Qi Gong
Łagodne formy ruchu poprawiające równowagę i napięcie mięśniowe.
[Lee et al., 2016] – Tai Chi pomaga w korekcji postawy przy umiarkowanej skoliozie. - Trening funkcjonalny i ćwiczenia stabilizacji centralnej (core)
Kluczowe dla wzmocnienia mięśni głębokich (m.in. transversus abdominis, multifidus). - Wspinaczka rekreacyjna (ściankowa)
Może być korzystna przy zachowaniu symetrii i kontroli ruchu. - Trening siłowy (z odpowiednim nadzorem!)
Obciążenia powinny być indywidualnie dobrane. Ćwiczenia wymagają utrzymania korekcji w trakcie ruchu.
Jakie sporty wymagają zachowania szczególnej ostrożności?
1. Tenis, badminton, squash
Jednostronne obciążenia tułowia
2. Gimnastyka artystyczna, akrobatyka
Nadmierna elastyczność, ryzyko pogłębienia skrzywienia
3. Biegi długodystansowe
Uderzenia osiowe obciążają kręgosłup
4. Podnoszenie ciężarów, crossfit
Duże przeciążenia, ryzyko kompensacji
5. Jazda konna (sportowa)
Ustawienie miednicy w przodopochyleniu, przeciążenia osiowe mogą pogarszać deformację
w płaszczyźnie strzałkowej.
Sport dobieraj indywidualnie!
Podsumowując, aktywność fizyczna jest nie tylko dozwolona, ale wręcz zalecana przy skoliozie – pod warunkiem, że jest właściwie dobrana i nadzorowana. Sporty symetryczne, wzmacniające mięśnie głębokie i poprawiające kontrolę postawy, są fundamentem nowoczesnego podejścia do leczenia zachowawczego skoliozy. Kluczowe są: indywidualne dostosowanie, regularność i świadomość własnego ciała. Ze względu na bardzo indywidualny aspekt skoliozy, każda podejmowana aktywność sportowa powinna być konsultowana z fizjoterapeutą prowadzącym, który decyduje czy na danym etapie leczenia jest ona odpowiednia dla pacjenta.
Wybór aktywności sportowej zależy od takich czynników jak kąt skrzywienia, wiek pacjenta, stopnień progresji czy wiotkość tkanek miękkich jak również od dyscypliny sportowej, intensywności oraz charakteru treningów.
Mimo tego, że ruch jest bardzo wskazany, a nawet konieczny przy skoliozie powinien uwzględniać takie czynniki jak stopniowe zwiększanie intensywności, odpowiedni czas trwania ćwiczeń oraz obciążenie adekwatne do możliwości danego dziecka.
W razie jakichkolwiek wątpliwości dotyczących ćwiczeń lub aktywności fizycznej warto skonsultować się z fizjoterapeutą prowadzącym. Niejednokrotnie wystarczy wyeliminować jedno, konkretne ćwiczenie, aby dziecko mogło nadal cieszyć się ulubioną formą ruchu bez konieczności całkowitej rezygnacji z aktywności.
