Idąc za swoim dzieckiem z placu zabaw zauważasz, że jeszcze niedawno proste nóżki, nagle zaczynają przypominać literkę X. Zaczynasz szukać potencjalnych przyczyn w butach albo aktywnościach dziecka, a później informacji jaka jest przyczyna i czy konieczna będzie wizyta u ortopedy. Zanim jednak zapiszesz się na wizytę, dowiedz się czy na pewno jest ona potrzebna.
Czym są kolana koślawe?
Koślawe kolana, znane także pod nazwą medyczną genu valgum, to stan, w którym kolana są zbliżone do siebie, a kostki pozostają od siebie oddalone, nawet kiedy nogi są wyprostowane. U dzieci taki wygląd kończyn często jest zauważalny, kiedy podczas chodzenia kolana dotykają się, a stopy pozostają szeroko rozstawione. W większości przypadków koślawe kolana są przejściową fazą fizjologicznego rozwoju dziecka i samoistnie ustępują wraz z wiekiem. Jednak w niektórych przypadkach problem może wymagać leczenia, szczególnie jeśli deformacja jest poważna lub nie ustępuje.
Przyczyny koślawych kolan u dzieci
Koślawe kolana mogą mieć różne przyczyny. Do najczęstszych zaliczamy:
- Fizjologiczne zmiany rozwojowe – koślawość kolan jest normalnym etapem rozwoju u dzieci w wieku od 2 do 6 lat. W tym okresie układ mięśniowo-szkieletowy dziecka się rozwija, a kości kończyn dolnych przekształcają się, co może prowadzić do przejściowej koślawości.
- Wrodzone zaburzenia – niektóre dzieci mogą urodzić się z predyspozycjami do koślawości kolan w wyniku nieprawidłowości w budowie kości lub stawów.
- Czynniki genetyczne – skłonność do koślawych kolan może mieć podłoże genetyczne i częściej występować w rodzinach z podobnymi przypadkami.
- Przeciążenia i otyłość – nadwaga u dzieci wywiera dodatkowy nacisk na kończyny dolne, co może nasilać koślawość. Przeciążenie stawów kolanowych wynikające z nadwagi może prowadzić do trwałych deformacji.
- Choroby metaboliczne – niedobory witamin, takie jak krzywica (niedobór witaminy D), mogą osłabiać kości i powodować deformacje, w tym koślawość kolan.
- Urazy i kontuzje – niektóre urazy kości, szczególnie złamania w okolicy stawu kolanowego, mogą prowadzić do nieprawidłowego zrostu i w efekcie do koślawości.
Objawy koślawych kolan
Najbardziej charakterystycznym objawem koślawych kolan jest sposób, w jaki ustawiają się nogi. Główne objawy obejmują:
- Bliskość kolan – kolana stykają się ze sobą podczas stania, podczas gdy kostki pozostają szeroko rozstawione.
- Chód koślawy – dzieci z genu valgum mają charakterystyczny chód, w którym kolana skręcają się do środka.
- Ból kolan – u niektórych dzieci koślawość może powodować bóle w okolicy stawów kolanowych, zwłaszcza po intensywnej aktywności fizycznej.
- Zaburzenia ruchomości – w zaawansowanych przypadkach może dojść do ograniczenia ruchomości w stawach kolanowych, co utrudnia wykonywanie niektórych czynności fizycznych, takich jak bieganie czy skakanie.
Kiedy koślawe kolana są normą, a kiedy wymagać mogą terapii?
Koślawe kolana u dzieci między 2. a 6. rokiem życia są częścią normalnego rozwoju układu kostno-stawowego. Zwykle osiągają największe nasilenie około 3.-4. roku życia, a następnie zaczynają samoistnie ustępować. U większości dzieci stan ten powinien ustabilizować się około 7. roku życia. W tym wieku nogi powinny zacząć się prostować, a kolana wracać do naturalnej pozycji.
Jednak jeśli koślawość kolan:
- utrzymuje się powyżej 7. roku życia,
- nasila się po 4. roku życia,
- powoduje ból lub inne dolegliwości,
- jest wyraźnie asymetryczna (jedna noga bardziej koślawa),
- zaburza ruchomość i funkcję stawu kolanowego,
może to być sygnałem, że konieczna jest interwencja medyczna.
Powikłania i skutki nieleczonych koślawych kolan
Nieleczona koślawość kolan, szczególnie jeśli jest zaawansowana, może prowadzić do różnych powikłań:
- Przewlekły ból stawów kolanowych – nieprawidłowe ustawienie kolan może prowadzić do nadmiernego obciążenia stawów, co w przyszłości może skutkować przewlekłymi bólami.
- Zwiększone ryzyko kontuzji – deformacje stawów kolanowych mogą prowadzić do większej podatności na urazy, zwłaszcza podczas aktywności fizycznej.
- Wady postawy i problemy z chodem – dzieci mogą rozwijać nieprawidłowy wzorzec chodu, co w dłuższej perspektywie może powodować deformacje innych części ciała, takich jak biodra czy kręgosłup.
- Przyspieszone zużycie stawu – w dłuższym okresie może dojść do zmian zwyrodnieniowych w stawie kolanowym.
Czynniki pogarszające stan
Stan koślawych kolan może się pogarszać w wyniku kilku czynników, w tym:
- Otyłości – nadwaga wywiera dodatkowy nacisk na stawy kolanowe, co może nasilać koślawość.
- Braku aktywności fizycznej – brak ruchu może osłabiać mięśnie i prowadzić do dalszej deformacji kolan.
- Niewłaściwe obuwie – noszenie źle dopasowanego obuwia, które nie wspiera odpowiednio stóp, może nasilać koślawość.
Leczenie koślawych kolan
Leczenie koślawych kolan zależy od stopnia deformacji oraz tego, czy stan ten jest fizjologiczny, czy patologiczny.
- Obserwacja – w przypadkach, kiedy koślawość kolan występuje w wieku przedszkolnym i nie powoduje objawów, zwykle wystarczy obserwacja i regularne kontrole u ortopedy.
- Rehabilitacja – w sytuacjach, gdy koślawość jest zaawansowana lub nie ustępuje, wprowadza się ćwiczenia wzmacniające mięśnie kończyn dolnych, poprawiające stabilizację kolan. Terapia obejmuje także ćwiczenia korekcyjne, mające na celu poprawę ustawienia nóg.
- Gorsety i wkładki ortopedyczne – w niektórych przypadkach ortopeda może zalecić stosowanie specjalnych wkładek do butów lub ortez, które pomagają korygować ustawienie nóg.
- Zmniejszenie masy ciała – u dzieci z nadwagą ważne jest zredukowanie masy ciała, co odciąży stawy kolanowe i zapobiegnie dalszej deformacji.
- Leczenie operacyjne – operacja jest rzadko zalecana, ale może być konieczna w ciężkich przypadkach, gdy inne metody leczenia nie przynoszą poprawy. Stosuje się zabiegi korekcyjne, takie jak osteotomia, która polega na chirurgicznym przekształceniu kształtu kości.
Czy koślawe kolana częściej dotyczą dziewcząt czy chłopców?
Koślawe kolana występują zarówno u dziewcząt, jak i u chłopców, jednak częściej diagnozuje się je u dziewcząt. Wynika to z nieco innej biomechaniki ciała u dziewcząt, zwłaszcza w okresie dojrzewania. U chłopców koślawość często ustępuje samoistnie w późniejszym okresie rozwoju, podczas gdy u dziewcząt może utrzymywać się nieco dłużej.
Podsumowanie
Koślawe kolana są częstym problemem u dzieci, szczególnie w wieku przedszkolnym. W większości przypadków są naturalnym etapem rozwoju i nie wymagają leczenia, chyba że deformacja utrzymuje się powyżej 7. roku życia, powoduje ból lub wpływa na funkcjonowanie dziecka. Główne przyczyny obejmują fizjologiczne zmiany, nadwagę i genetyczne predyspozycje. Leczenie obejmuje rehabilitację, korekcję postawy, a w cięższych przypadkach – leczenie operacyjne. Ważna jest obserwacja stanu i wczesna interwencja, aby zapobiec przyszłym powikłaniom.
