Skolioza jest to trójpłaszczyznowe skrzywienie kręgosłupa, którego kąt na zdjęciu RTG (kąt Cobba) przekracza 10 stopni. Oznacza to, że zmiana ustawienia poszczególnych kręgów następuje w trzech różnych kierunkach. Nieprawidłowe ustawienie kręgosłupa niesie za sobą zmiany w ułożeniu innych struktur np. kończyn dolnych, głowy oraz wpływ na pracę narządów tj. płuc czy narządów jamy brzusznej.
Nasze ciało, tym samym nasz kręgosłup rozpatrujemy w trójwymiarze. Wyodrębniamy płaszczyzny: czołową, strzałkową i poprzeczną. W skoliozie idiopatycznej zachodzą zmiany we wszystkich trzech płaszczyznach.
Płaszczyzna czołowa, to ta którą widzimy stojąc z przodu lub z tyłu. Patrząc na plecy osoby ze skoliozą, widzimy charakterystyczne wygięcie kręgosłupa w literkę C (skolioza jednołukowa) lub S (dwułukowa). Rzadziej występują trzy lub nawet cztery łuki. To jak wygląda kręgosłup zmieniony skoliozą w tej płaszczyźnie jest doskonale widoczne na zdjęciu rentgenowskim w rzucie AP. (tu zdjęcie rtg)
Płaszczyzna poprzeczna przechodzi poziomo przez ciało, czyli można powiedzieć, że widzimy ją patrząc od góry. Wszelkie zaburzenia ustawienia kręgosłupa w tej płaszczyźnie to rotacje wokół osi długiej. W badaniu skoliozy wykonujemy test skłonu w przód, w którym sprawdzamy czy widoczne jest wygarbienie (garb żebrowy lub wał lędźwiowy) po jednej ze stron kręgosłupa. Więcej na temat badania przeczytasz w artykule o diagnostyce .
Ostatnia płaszczyzna, strzałkowa, dotyczy widoku z profilu. Oceniamy tu naturalne krzywizny kręgosłupa, czyli kifozy i lordozy. W skoliozie często krzywizny ulegają spłyceniu, co wpływa też na dalszą progresję (pogorszenie się) skrzywienia.
Obecnie wiemy już, że na skoliozę należy wpływać we wszystkich trzech kierunkach. Jest to złożone zaburzenie biomechaniczne, które wpływa na wszystkie otaczające kręgosłup struktury (i nie tylko). Ćwiczenia, których zadaniem jest rozciąganie jednej strony tułowia i wzmacnianie drugiej nie są odpowiednią formą terapii skoliozy. Istnieją metody rekomendowane przez środowisko naukowe oraz praktyków, które są kompleksowym leczeniem zachowawczym skolioz idiopatycznych. Więcej na ten temat przeczytasz w artykule o metodach fizjoterapii.
Skolioza może powstać już w okresie prenatalnym (skoliozy kostnopochodne).
Skoliozy idiopatyczne (czyli te o nieznanym pochodzeniu) dzielą się na dziecięce, które są rozpoznawane do 10 r.ż. oraz młodzieńcze – powyżej 10 r.ż. Czasem wyodrębnia się jeszcze skoliozy wczesnodziecięce, czyli te powstające przed 3 r.ż. W praktyce skolioza najczęściej rozpoznawana jest w trakcie lub po okresie intensywnego wzrostu, czyli w pierwszych latach życia lub ok. 5 - 8 roku życia i później w okresie dojrzewania (ok. 11-14 lat). Kiedy dziecko szybko rośnie, skolioza równie szybko się pogłębia i wtedy rodzice lub inne osoby z otoczenia zauważają, że coś jest nie tak.
Im wcześniej wykryta skolioza, tym większe są możliwości zahamowania jej progresji. Jeżeli skolioza jest już stwierdzona, a zbliża się skok wzrostowy, to może się okazać, że w trakcie wzrostu pogorszy się ona nawet o kilkadziesiąt stopni.
Przyczyna mechaniczna nie tłumaczy samego powstania zaburzenia, ale dzięki niej rozumiemy jak dochodzi do progresji skrzywienia. Po osiągnięciu pewnej asymetrii, osiowe obciążenie kręgosłupa przestaje równomiernie oddziaływać na powierzchnię kręgu. Początkowo zmiany zachodzą w płaszczyźnie strzałkowej i powodują zwiększone pochylenie kręgów do tyłu, co powoduje niestabilność kręgosłupa. Następnie zaburzony zostaje osiowy wzrost kręgów, przez co wzrastają one asymetrycznie i ulegają sklinowaceniu. To z kolei, prowadzi do jeszcze większego skrzywienia kręgosłupa i tak cały proces zamyka się w błędnym kole.
Według tej teorii skolioza może powstawać z powodu nieprawidłowego wzorca oddechowego, a tym samym niewłaściwej pracy przepony. Przepona jest największym mięsniem oddechowym, który działa nieprzerwanie. Jest mięśniem asymetrycznym (ze względu na rozmieszczenie narządów wewnętrznych) i przyczepia się do kręgosłupa oraz żeber. Na pracę przepony wpływają zaburzenia w obrębie układu oddechowego (np. astma, alergie, oddychanie przez usta), ale też np. przewlekły stres czy zaburzenia psychosomatyczne.
Badania wskazują zwiększone ryzyko wystąpienia skoliozy idiopatycznej u osób, u których rodziców lub rodzeństwa wystąpiła skolioza. Istnieją doniesienia o mutacjach w obrębie konkretnych genów, które mogą być opowiedzialne za powstawanie skoliozy idiopatycznej, jednak do tej pory nie ma mocnych dowodów naukowych na poparcie tych doniesień.
Według teorii wisceralnej już w trakcie rozwoju embrionalnego, kiedy to kształtują się narządy wewnętrzne, niektóre procesy ulegają zaburzeniu. W wyniku tych zaburzeń dochodzi do wytworzenia napięć i naprężeń w tkankach powięziowych. Podczas wzrostu organizmu, napięta powięź rośnie wolniej, co prowadzi do deformacji kręgosłupa.
