Hipermobilność to stan, w którym stawy mają nadmierną ruchomość, przekraczającą normy przyjęte dla danej grupy wiekowej. Choć dla wielu osób może to wydawać się korzystne (np. większa elastyczność), w rzeczywistości u dzieci może prowadzić do szeregu problemów zdrowotnych. Zrozumienie przyczyn, metod diagnozowania oraz możliwych powikłań jest kluczowe, aby zapewnić dzieciom odpowiednią opiekę i leczenie.
Przyczyny hipermobilności u dzieci
Hipermobilność stawów może mieć różne podłoże. Oto najczęstsze przyczyny:
- Genetyka – Wiele przypadków hipermobilności jest uwarunkowanych genetycznie. Zaburzenia tkanki łącznej, takie jak zespół Ehlersa-Danlosa (EDS) lub zespół Marfana, są dziedzicznymi schorzeniami, które wpływają na strukturę kolagenu, co prowadzi do nadmiernej elastyczności stawów.
- Rozwój fizjologiczny – U dzieci w okresie intensywnego wzrostu układ kostny i mięśniowy mogą rozwijać się z różną prędkością. U niektórych dzieci, zwłaszcza tych w młodszym wieku, stawy mogą wykazywać większą elastyczność niż u dorosłych. Często u dzieci poniżej 5. roku życia hipermobilność jest uznawana za fizjologicznie normalną.
- Budowa anatomiczna – U niektórych dzieci stawy mogą mieć odmienną strukturę anatomiczną, co powoduje większą ruchomość. Przykładem może być luźniejsze ułożenie torebki stawowej lub słabsze wiązadła.
- Mięśnie i tkanka łączna – W przypadku niektórych dzieci hipermobilność może wynikać z osłabienia mięśni lub anomalii w strukturze tkanki łącznej, co nie zapewnia odpowiedniego wsparcia dla stawów.
Diagnozowanie hipermobilności
Hipermobilność u dzieci często jest diagnozowana na podstawie testów klinicznych oraz wywiadu medycznego. Najczęściej stosowane narzędzia diagnostyczne to:
- Test Beightona – Jest to najczęściej używany test do oceny nadmiernej ruchomości stawów. Składa się z oceny zakresu ruchu w pięciu miejscach ciała: małych stawach dłoni, kolanach, łokciach, biodrach oraz kręgosłupie. Wyniki są punktowane, a suma punktów wskazuje, czy dziecko ma hipermobilność.
- Wywiad rodzinny – Ponieważ hipermobilność może być uwarunkowana genetycznie, lekarze często pytają o przypadki hipermobilności, schorzenia tkanki łącznej lub problemy stawowe w rodzinie.
- Badanie fizykalne – Oprócz testów zakresu ruchu, lekarze mogą oceniać mięśnie dziecka, stabilność stawów oraz występowanie bólu czy stanów zapalnych.
- Dodatkowe badania – W przypadku podejrzenia zespołów takich jak Ehlersa-Danlosa lub Marfana, mogą być zlecone testy genetyczne, które pozwolą na potwierdzenie rozpoznania.
Możliwe powikłania hipermobilności
Chociaż niektóre dzieci mogą nie odczuwać negatywnych skutków hipermobilności, w wielu przypadkach mogą pojawić się różne problemy zdrowotne:
- Bóle stawów i mięśni – Dzieci z hipermobilnością często skarżą się na ból, zwłaszcza po wysiłku fizycznym. Przeciążone stawy mogą powodować stany zapalne i napięcie mięśniowe.
- Zwiększone ryzyko urazów – Nadmierna elastyczność stawów prowadzi do niestabilności, co zwiększa ryzyko urazów, takich jak zwichnięcia, skręcenia lub naderwania więzadeł.
- Problemy z postawą – Hipermobilność może wpływać na postawę dziecka, prowadząc do wad postawy, takich jak skolioza, lordoza lub kyfoza. Długotrwałe nieprawidłowe obciążenie stawów może prowadzić do problemów z kręgosłupem.
- Zmęczenie i słaba kondycja fizyczna – Dzieci z hipermobilnością mogą szybciej się męczyć, a ich mięśnie mogą być słabsze, co prowadzi do ograniczenia aktywności fizycznej. Mogą mieć trudności z uczestnictwem w sportach wymagających siły, koordynacji lub wytrzymałości.
- Problemy psychospołeczne – Dzieci, które odczuwają przewlekły ból lub ograniczenia ruchowe, mogą doświadczać frustracji, lęków lub obniżonej samooceny, zwłaszcza jeśli ich aktywność jest ograniczona w porównaniu z rówieśnikami.
Leczenie i zarządzanie hipermobilnością
Choć hipermobilność sama w sobie nie jest chorobą, to wymaga zarządzania, aby minimalizować jej negatywne skutki. Leczenie zależy od nasilenia objawów i obejmuje:
- Fizjoterapia – Jednym z kluczowych elementów leczenia jest fizjoterapia, która pomaga wzmacniać mięśnie wokół stawów, poprawiając ich stabilność i zmniejszając ryzyko urazów. Specjaliści mogą zaproponować ćwiczenia rozciągające i wzmacniające oraz naukę prawidłowej postawy ciała.
- Unikanie przeciążeń – Ważne jest, aby dziecko unikało nadmiernego przeciążania stawów, szczególnie w sportach, które mogą prowadzić do częstych urazów, takich jak gimnastyka, balet czy piłka nożna. Lekkie formy aktywności, jak pływanie, mogą być korzystne dla wzmacniania mięśni bez nadmiernego obciążania stawów.
- Środki przeciwbólowe – W przypadku występowania bólu można stosować środki przeciwbólowe, jak paracetamol czy ibuprofen, aby złagodzić dolegliwości.
- Ortezy i stabilizatory – W niektórych przypadkach, zwłaszcza przy powtarzających się urazach, można stosować specjalistyczne stabilizatory stawów, które pomagają kontrolować ruchomość i chronić przed urazami.
Podsumowanie
Hipermobilność u dzieci to stan, który może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych, zwłaszcza jeśli nie jest odpowiednio zarządzany. Choć nie zawsze wymaga leczenia, w przypadku objawów, takich jak ból, niestabilność stawów czy częste urazy, konieczna jest interwencja medyczna. Wczesna diagnoza oraz właściwe zarządzanie (np. poprzez fizjoterapię) mogą pomóc w minimalizowaniu negatywnych skutków i poprawić jakość życia dziecka.
Aleksandra Kurbiel-Syrocka